เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ผู้ซึ่งได้รับรางวัลระดับประเทศจากองค์กรชั้นนำอย่างสม่ำเสมอ จนถูกเรียกขานว่า “เทศบาลนักล่ารางวัล” หรือ “เทศบาลแห่งนวตกรรม”

“จะตายก็ไม่เสียดายชีวิต” ยายนง หญิงชราที่ป่วยติดเตียงร้องบอก เมื่อคณะของเราซึ่งประกอบด้วยจิตอาสาเมืองน้ำดำและเจ้าหน้าที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ไปเยี่ยมบ้าน เธอลุกขึ้นนั่งเกาะขอบเตียงแล้วร้องเพลงลูกทุ่งเพลงโปรดให้ฟังรวมสามเพลง

มะเร็งนี้แม้จะได้ชื่อว่าเป็นโรคที่น่ากลัวต่อคนในยุคปัจจุบัน โดยเฉพาะกับสังคมไทยที่มีสาเหตุการเสียชีวิตอันดับหนึ่งมาจากโรคมะเร็ง แต่ทราบหรือไม่ว่า ความจริงโรคที่กำลังคุกคามคนรุ่นใหม่อย่างมะเร็งนี้ กลับเป็นโรคที่เคยเกิดขึ้นมานับตั้งแต่สมัยอียิปต์โบราณแล้ว

งานเสวนาวิชาการ การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (Palliative Care) ซึ่งจัดขึ้น ณ โรงพยาบาลพระพุทธชินราช พิษณุโลก ถูกจัดขึ้นเป็นครั้งที่สองแล้ว งานเบาใจในปีนี้ถือเป็นอีกหนึ่งก้าวย่างที่สำคัญของการรักษาแบบประคับประคอง (Palliative Care) ในเมืองไทยอย่างยิ่ง

เรื่องราวโดยรวมของวรรณกรรมเรื่องนี้ ทำให้เรามองเห็นความเป็นชุมชนกรุณาว่า มาจากระบบความสัมพันธ์ ที่ผู้คนเรียนรู้ถึงความกล้าหาญในการทำสิ่งที่ถูกต้อง

ทำไมผู้ป่วยมะเร็งจึงควรเข้ากลุ่มมะเร็งบำบัด? การอยู่ในวงล้อมของคนเจ็บป่วยยิ่งรับพลังลบมากขึ้นใช่ไหม?

บัณฑิตสาววัย 26 จากรั้วศิลปากรกำลังเตรียมตัวไปศึกษาต่อระดับปริญญาโท เธอเป็นนักกีฬาเทควันโดระดับรับถ้วยชนะเลิศมาหลายรายการ ชีวิตที่กำลังประสบความสำเร็จ สุขภาพแข็งแรง และกำลังก้าวเดินไปข้างหน้าตามแผนที่วางไว้

สิ่งที่ผู้ป่วยระยะสุดท้ายต้องเผชิญคือ ความทุกข์ทรมาณทางร่างกายและจิตใจ แม้ว่าจะหมดหวังในการหาหนทางรักษา แต่คนไข้ก็ยังอยู่กับโรคร้ายที่ยังเติบโตขึ้นทุกวัน ทั้งๆที่ยังมีลมหายใจ พวกเขายังคงมีความหวัง ความห่วง และความปรารถนาเหมือนกับคนทั่วไป

หากกล่าวถึงบทบาทพระสงฆ์ในการดูแลผู้ป่วยระยะท้าย เราอาจนึกถึงการสวดมนต์นำทาง เทศนาธรรมให้ผู้ที่ใกล้เสียชีวิต ปลอบโยนให้กำลังใจ ประกอบพิธีกรรมกุศล ทำบุญให้ผู้ล่วงลับ เหล่านี้เป็นภาพจำของคนในสังคมต่อพระสงฆ์ที่เกี่ยวข้องกับการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย

สำหรับคนที่อยู่ในทางธรรมหรือฝึกปฏิบัติภาวนาบ่อยๆ การเจริญภาวนาแบบมรณานุสติ อาจไม่ใช่เรื่องแปลกใหม่อะไรนัก แต่ถ้าเป็นคนธรรมดาทั่วๆ ไป (อย่างผู้เขียน) คำว่ามรณานุสตินี้ฟังดูน่ากลัวไม่น้อย

ผมมีญาติเป็นฝรั่งอยู่คนหนึ่งชื่อมานูเอล เราเป็นเขยบ้านเดียวกัน เขาเป็นโปรดักชั่นอาร์ตดีไซเนอร์ฝีมือดีที่ฝากผลงานไว้ในหลายๆ ประเทศ ออกเดินทางตั้งแต่ยังหนุ่ม เป็นที่รู้จักดีของคนในวงการละครเมืองไทย และเขาอยู่ที่ไทยมากกว่าที่เยอรมัน

เราอาจเคยเห็นฉากกลุ่มบำบัดผู้ป่วยมะเร็งที่นั่งล้อมวงพูดคุยกันในภาพยนตร์หรือละครทั้งไทยและเทศ ในชีวิตจริงในบ้านเรามีกลุ่มมะเร็งบำบัดเพื่อเยียวยาจิตใจผู้ป่วยเช่นกัน

เหตุใดชุมชนนี้จึงก่อเกิดขึ้นและดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคง ทั้งๆ ที่เป็นเรื่องความเจ็บป่วยและความตาย ซึ่งคนส่วนใหญ่มองว่าไม่น่าอภิรมย์นัก

สมุดเบาใจ เป็นสมุดเพื่อให้ระบุความต้องการเกี่ยวกับสุขภาพช่วงสุดท้ายและการตายดี เพื่อให้เจ้าของสมุดได้เตรียมพร้อมทั้งด้านกาย ใจ จิตวิญญาณ และสังคม

การเรียนรู้และเข้าใจความทุกข์ของตนเอง จะช่วยให้มองเห็นความทุกข์ของผู้อื่นชัดเจนขึ้น และด้วยความเข้าใจในทุกข์นั้น ไม่ว่าจะเกี่ยวข้องสัมพันธ์กันในฐานะใด มนุษย์เราล้วนเป็นเพื่อนทุกข์ด้วยกันทั้งสิ้น