หอศิลป์ผู้สูงอายุราชสีมา กระบวนการศิลปะในบ้านพักผู้สูงอายุ กับ ต่าย ชิดชนก ชาญพรมราช
ต่าย ชิดชนก ชาญพรมราช นักศิลปะบำบัดและผู้ดูแลหอศิลป์ผู้สูงอายุราชสีมา จ.นครราชสีมา เล่าให้เราฟังว่าหอศิลป์ฯก่อตั้งโดยบาทหลวงจิโอวานนีคอนทาริน ผู้มีแนวคิดนำศิลปะมาปรับใช้กับผู้สูงอายุ ปัจจุบันหอศิลป์ฯแห่งนี้เป็นสถานที่พักพิงของผู้สูงอายุ อาร์ตแกลลอรี่ และสตูดิโอศิลปะ ที่มีผู้สูงอายุพักอาศัยราว 130 คน มีอายุตั้งแต่ 80 ปีขึ้นไป จนกระทั่ง 97 ปี
การใช้งานศิลปะในผู้สูงอายุ
แนวคิดเบื้องต้นคือการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุทั้งทางร่ายกายและจิตใจ การทำกิจกรรมทางศิลปะเป็นเครื่องมือช่วยให้ผู้สูงอายุรู้จักปรับจิตใจ อารมณ์ และความความรู้สึกของตนเอง งานศิลปะที่ไม่มุ่งเน้นความสวยงานตามมาตรฐานที่ต้องเสมือนจริงจะมุ่งเน้นการบำบัดอารมณ์ของผู้ทำ เช่น หากอารมณ์เสียอยู่ เมื่อได้ทำงานศิลปะจะช่วยให้ผ่อนคลาย ใจเย็นลง และมีสมาธิมากขึ้น
ก้าวข้ามความงามของดอกไม้
บ่อยครั้งที่โทนสีเขียวถูกบีบจนหมดหลอดเพราะผู้สูงอายุมักชอบวาดภาพธรรมชาติและดอกไม้ บ่อยครั้งที่เหล่าคุณตาคุณยายเกิดความไม่มั่นใจว่าลายเส้นที่วาดลงไปดีหรือยัง เละแล้วใช่ไหม สีที่ลงไปในดอกไม้แต่ละดอกนั้นถูกต้องหรือเปล่า? บ่อยครั้งเข้าความไม่มั่นใจนี้ทำให้กลายเป็นถอยห่างและไม่ยอมรับงานของตัวเอง สิ่งสำคัญคือเราต้องรู้จักการชื่นชมและให้กำลังใจ ทุกๆภาพ ทุกๆลายเส้นล้วนมีความหมายและเอกลักษณ์ เราต้องทำให้เขาเข้าใจว่าความงดงามมีหลายรูปแบบ เมื่อผลงานออกมาไม่เป็นดั่งใจทำให้หลายท่านปฏิเสธที่จะทำงานศิลปะ ซ้ำร้ายก็พลอยถอยห่างจากกิจกรรมไป ซึ่งภายหลังพบว่าเมื่อเราจัดเตรียมอุปกรณ์ต่างๆวางไว้ในที่คุ้นตา ไม่ว่าจะเป็นดินสอสี ปากกาเมจิก และกระดาษที่คุ้นเคย ไม่นานท่านก็หยิบใช้ และทำให้กลายเป็นส่วนหนึ่งของกิจวัตรอีกครั้ง
ในขั้นแรกๆจะใช้วิธีปรินท์ภาพดอกไม้ไว้ในกระดาษแล้วให้ระบายสีเอง คอยสังเกตแต่ละคนว่าชอบใช้สีประเภทไหน ส่วนมากผู้สูงอายุจะนิยมใช้สีไม้หรือสีเมจิกเพราะควบคุมกล้ามเนื้อมือได้ง่ายกว่า แต่มีบางท่านที่อยากพัฒนางานโดยใช้สีน้ำหรือสีอะคริลิก ซึ่งเราต้องคอยสังเกตพัฒนาการและความชอบของพวกเขาเป็นระยะ
บ้านพักกายและสถานพักใจของผู้สูงอายุ
เนื่องจากที่นี่เป็นทั้งบ้านพักและสตูดิโอทางศิลปะ นอกจากจะเป็นที่พักอาศัยดูแลความเป็นอยู่ของผู้สูงอายุแล้ว จะมีกิจกรรมทางศิลปะตลอดสัปดาห์ (หยุดวันอาทิตย์) โดยช่วงเช้าจะเป็นการทำกิจกรรมกับผู้สูงอายุที่เคลื่อนไหวได้ ส่วนช่วงบ่ายจะเป็นกิจกรรมกับผู้ป่วยติดเตียงที่จะจัดตามความเหมาะสมเฉพาะบุคคล เช่น ปั้นดินญี่ปุ่น ความยากของการทำกิจกรรมกับผู้ป่วยติดเตียงจะเป็นอุปสรรคทางร่างกาย เช่น นิ้วไม่มีแรงปั้นไม่ได้หรอก สิ่งที่เราต้องทำคือช่วยส่งเสริม และให้กำลังใจบ่อยๆ เพราะการพูดชื่นชมเป็นสิ่งสำคัญมากสำหรับผู้สูงอายุ บางวันจะมีอาสาสมัครเข้าร่วมทำกิจกรรมด้วย เช่น ครูเอ เป็นอาสาสมัครประจำของหอศิลป์ฯรับหน้าที่สอนโยคะ ผู้สูงอายุจะได้รู้จักร่างกายที่เปลี่ยนแปลงไปของตัวเอง การยืดเหยียด และบริหารร่างกายเล็กๆน้อยๆตามครูเอเดือนละ 2 ครั้ง สร้างความประทับใจเป็นอย่างมาก หรือหากท่านใดอยากเข้าเป็นอาสาสมัครก็สามารถทำได้โดยนัดวัน-เวลาที่สะดวก (9.00-17.00 น.) หรือจะบริจาคอุปกรณ์ทางศิลปะก็ยินดี
ศิลปะ: เครื่องมือทบทวนชีวิต
นอกจากความเพลิดเพลินที่โลกแห่งศิลปะมอบให้แล้ว ผู้สูงอายุจะได้ใช้มันเป็นเครื่องมือในการทบทวนเรื่องราวในชีวิต บางครั้งการความในใจของคุณตาคุณยายก็ถูกถ่ายทอดลงบนผืนกระดาษนั้น เช่น สุนัขตัวโปรดที่คุณยายบางคนบรรจงวาดมันเพื่อระลึกถึงน้องหมาที่เคยรักผู้พันธ์ แต่สิ่งที่มากไปกว่านั้นคือศิลปะทำให้ทุกคนมองเห็นความสวยงามในช่วงสุดท้ายของชีวิต การทำงานศิลปะในแบบฉบับของตัวเอง ไม่ต้องสวยงามในสายตาของคนอื่น จะทำให้ได้ใช้อารมณ์กับความรู้สึกมาก ทำให้มีสมาธิ ลดความกังวลและลืมเรื่องราวร้ายๆในชีวิตได้อย่างน้อยก็ในช่วงขณะหนึ่ง และที่สำคัญ มันทำให้ชีวิตมีความหมาย
หัวใจสำคัญของการเป็นผู้ดูแลผู้สูงอายุ
เราเชื่อว่าทุกคนมีศิลปะในแบบของตัวเอง เพียงแค่ต้องใช้การฝึกฝน สิ่งสำคัญจึงเป็นการรู้จักให้กำลังใจ พูดให้พวกเขารู้สึกผ่อนคลาย ไม่วิตกกังวล และให้ความรักกับพวกเขา ที่ผ่านมาตนเองได้รับความรักเปี่ยมล้นจากเหล่าคุณตาคุณยายเช่นกัน ความสุขเกิดขึ้นทั้งทั้งสองฝ่ายมันทำให้เรามีความสุขที่ได้เห็นความงดงามเหล่านี้ ชิดชนกกล่าวทิ้งท้าย
วันที่ออกอากาศ: 13 ธันวาคม 2563
ผู้เรียบเรียง: ปุณยอาภา ศรีคิรินทร์
