การสร้างระบบนิเวศของชุมชนกรุณาเพื่อการอยู่และตายดีผ่านการทำกิจกรรมจิตอาสา : ชุมชนกรุณาลำปาง
โดยสุธีลักษณ์ ลาดปาละ ผู้รับผิดชอบโครงการชุมชนกรุณาลำปาง

แนวทางปฎิบัติการชุมชนกรุณา ในเรื่องของการสร้างการมีส่วนร่วมระหว่างภาคสุขภาพและชุมชน การสร้างความเป็นหุ้นส่วนกับสถาบันต่างๆของชุมชน การให้ความรู้และการสนับสนุนสุขภาพในวงกว้าง ให้ความรู้เรื่องการเผชิญความเจ็บป่วย ความตาย ความสูญเสียไม่ได้จำกัดอยู่กับเฉพาะผู้ป่วยและครอบครัวที่กำลังเผชิญปัญหา อาจเรียกได้ว่าเป็นการสร้าง ระบบนิเวศของชุมชนกรุณาเพื่อการอยู่และตายดี

ชุมชนที่มีระบบนิเวศของชุมชนกรุณาเพื่อการอยู่และตายดี มีลักษณะดังนี้

1. เปิดใจและเข้าใจ เรื่องความเจ็บป่วย ความตาย ความสูญเสียว่าเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต
2. มีการเรียนรู้และเตรียมพร้อม สำหรับการเผชิญความเจ็บป่วย ความตาย ความสูญเสีย
3. มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ การสนับสนุน ทางด้านจิตใจ สังคม และร่างกายแก่ผู้ที่กำลังเผชิญความป่วย ความตายและครอบครัว
4. มีการสื่อสารที่เปิดเผยและจริงใจ เกี่ยวกับความต้องการและความปรารถนาในช่วงท้ายของชีวิตและเข้าถึงการดูแลแบบประคับประคองที่เหมาะสม
5. มีกิจกรรม พิธีกรรมตามความคิดความเชื่อ ที่ช่วยเยียวยาและให้กำลังใจทั้งผู้ที่จากไปและผู้ที่ยังอยู่

การสร้างระบบนิเวศของชุมชนกรุณาเพื่อการอยู่และตายดีเป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่งในสังคมปัจจุบัน เนื่องจากทุกคนต้องเผชิญกับความป่วย ความตาย และความสูญเสียในบางช่วงของชีวิต การมีระบบนิเวศที่ให้การสนับสนุนในเรื่องเหล่านี้ จะช่วยให้เราไม่รู้สึกโดดเดี่ยวและสามารถรับมือกับสถานการณ์ดังกล่าวได้ดีขึ้น

ชุมชนกรุณาลำปางเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการสร้างระบบนิเวศที่ส่งเสริมการอยู่ดีและตายดีในชุมชน ผ่านกิจกรรมจิตอาสาและการมีส่วนร่วมในสร้างความสุข ดูแลใจกันและกัน โดยได้จัดกิจกรรมกับผู้ป่วย ผู้ป่วยเด็กและญาติ โดยให้อาสาสมัครเข้ามามีส่วนร่วมในการทำกิจกรรม มาตั้งแต่ปี พ.ศ2562 ทั้งในหอผู้ป่วยตามโรงพยาบาล การไปเยี่ยมบ้านในชุมชน กิจกรรมจิตอาสาที่เปิดให้บุคคลทั่วไปได้มาทำกิจกรรมในเดือน ธันวาคม 2568 คือการทำตุ๊กตากระต่ายเพื่อมอบให้กับผู้ป่วยเด็กที่โรงพยาบาลลำปาง โดยมีจิตอาสาจากชุมชนกรุณาลำปางมาเป็นผู้นำกิจกรรม เป็นการรวมพลคนที่มีจิตอาสา จำนวน 25 คน ในวันที่ 10 ธันวาคม 2568 ซึ่งมีทั้งเยาวชน คนวัยทำงาน ครอบครัวที่มาด้วยกัน หรือคุณแม่ที่มีลูกเป็นเด็กพิเศษก็พาลูกมาร่วมทำกิจกรรม

การทำกิจกรรมจิตอาสาเช่นนี้ ไม่เพียงแต่เป็นการส่งความสุขให้กับผู้ป่วยแต่ยังสร้างความสัมพันธ์ในชุมชนให้แน่นแฟ้นมากขึ้น มีบรรยากาศในการทำความรู้จัก พูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกัน แสดงให้เห็นถึงแรงกระตุ้นในความตั้งใจในการช่วยเหลือจากผู้เข้าร่วมที่มาด้วยแรงจูงใจที่แตกต่างกัน การมาร่วมกันทำความดีนี้ไม่ใช่เพียงแค่การทำตุ๊กตากระต่าย แต่คือการสร้างความร่วมมือเพื่อเพื่อนมนุษย์ และฟื้นฟูความสัมพันธ์ในชุมชน

การจัดกิจกรรมที่ห้องสมุดเสาจินดารัตน์ถือว่าเป็นการสร้างหุ้นส่วนชุมชนกรุณา ทำให้ห้องสมุดเอกชนได้เป็นส่วนหนึ่งในการสนับสนุนกิจกรรมชุมชนกรุณา ได้เผยแพร่ความรู้และส่งเสริมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในชุมชน เป็นพื้นที่สาธารณะที่เปิดโอกาสให้ทุกคนได้มาสร้างสรรค์ไอเดีย เชื่อมความสัมพันธ์ เพื่อให้เกิดการเรียนรู้เป็นประโยชน์ต่อชุมชนอีกด้วย

การทำงานของชุมชนกรุณาลำปางที่ผ่านมา เริ่มต้นจากทีมงานกลุ่มเล็ก ๆ และขยายเครือข่ายความร่วมมือในรูปแบบจิตอาสา การที่ผลักดันให้สมาชิกในชุมชนหันมาดูแลและส่งเสริมสุขภาพด้วยตนเองได้เป็นสิ่งสำคัญ เพราะการช่วยเหลือกันไม่จำเป็นต้องเป็นหน้าที่ของบุคลากรสุขภาพ เจ้าหน้าที่รัฐเสมอไป กิจกรรมจิตอาสาจึงเป็นการสร้างกลไกที่ทำให้ผู้คนตระหนักถึงความสำคัญของชีวิตและความตาย เช่น การทำตุ๊กตาช้างจับมือแล้วส่งมอบให้ผู้ป่วย เพื่อสร้างความหวังและแรงใจให้กับผู้ป่วย ญาติ บุคลากรสุขภาพ การสนับสนุนจากสมาชิกในชุมชนถือเป็นเสาหลักของการสร้างความเข้มแข็ง สร้างกำลังใจให้กับผู้ป่วยและญาติ การผลิตของขวัญเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่ทั้งทำด้วยใจและสื่อถึงความรักและการใส่ใจ สิ่งเหล่านี้ช่วยเสริมสร้างบรรยากาศของความปรองดองและความเมตตา ซึ่งถือเป็นสิ่งสำคัญในการสร้างความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นในชุมชน

การทำกิจกรรมนี้มีส่วนในการสร้างการรับรู้ ความรู้เรื่องวงล้อมของการดูแล สร้างการตระหนักรู้ เตรียมตัวเตรียมใจว่าในสักวัน เราเองก็จะต้องเจอกับความป่วย ความตายของตนเอง ของสมาชิกในครอบครัว และการได้รับการช่วยเหลือ ดูแลจากคนในชุมชนก็จะเป็นประโยชน์ต่อตัวเรา ทั้งยังได้ดูแลจิตใจของอาสาสมัครเอง ทำให้ทุกคนได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์และความรู้สึก มีการเรียนรู้ถึงกระบวนการทำงานร่วมกัน ตั้งแต่การเย็บตุ๊กตาจนถึงการส่งมอบให้กับเด็ก ๆ ทำให้เกิดการสร้างความสุขและความสัมพันธ์ที่ดี เป็นช่องทางที่ช่วยให้แต่ละคนได้มีโอกาสระบายความในใจ ส่งเสริมการเรียนรู้ที่จะเปิดใจและฟังผู้อื่น และสร้างพื้นที่ปลอดภัยในการแสดงออกถึงความรู้สึกของตนเอง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการสร้างระบบนิเวศที่ส่งเสริมการอยู่ดี ตายดีในชุมชน

อาสาสมัครทุกคนไม่เพียงแต่ได้รับความสุขจากการทำกิจกรรมร่วมกัน แต่ยังได้เรียนรู้ทักษะใหม่ ๆ ซึ่งสร้างเสริมศักยภาพให้กับชุมชน การที่ทุกคนมีส่วนร่วมในกิจกรรมจิตอาสานี้จึงเปรียบเสมือนสร้างความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นทั้งภายในชุมชนและขยายไปยังสังคมรอบข้าง

การเป็นจิตอาสาไม่ใช่แค่การให้ความช่วยเหลือผู้อื่นอย่างเดียว แต่ยังช่วยให้เราได้เรียนรู้วิธีช่วยเหลือกันและกันตามศักยภาพของตัวเอง ทุกกิจกรรมที่ทำมีความหมาย ไม่ว่าจะเล็กน้อยเพียงใด สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยสนับสนุนให้ชุมชนกรุณาลำปางดำเนินกิจกรรมต่อไปได้ การร่วมกิจกรรมในชุมชนยังเป็นโอกาสในการเรียนรู้จากกันและกัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการรับมือกับความเจ็บป่วย การช่วยเหลือผู้ที่กำลังเผชิญกับการสูญเสีย หรือการรู้จักการอยู่ร่วมกับความตาย การแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์จะช่วยให้สมาชิกในชุมชนมีทักษะและความสามารถที่จะดูแลตนเองและผู้อื่นได้ ซึ่งในที่สุดจะส่งเสริมให้เกิดระบบที่เอื้อต่อการอยู่และตายดี

การสร้างระบบนิเวศของชุมชนกรุณาลำปางจึงเน้นการพัฒนาอารมณ์และจิตใจสร้างความเข้มแข็งให้กับสมาชิกในชุมชน ผ่านการทำกิจกรรมจิตอาสาอย่างสร้างสรรค์ ซึ่งทุกคนมีบทบาทสำคัญในการร่วมมือกันเพื่อสร้างสังคมที่ดีขึ้นในอนาคต ที่ไม่เพียงแต่มีการช่วยเหลือกันในยามทุกข์ยาก แต่ยังส่งเสริมให้เกิดความสุข การเรียนรู้ และการเจริญเติบโตบนพื้นฐานของความเมตตา

การสร้างระบบนิเวศของชุมชนกรุณาเพื่อการอยู่และตายดีไม่เพียงแต่มีผลดีต่อผู้ป่วยและญาติ แต่ยังทำให้ทุกคนในชุมชนมีความสุขและเข้มแข็งมากขึ้น เมื่อเราตระหนักถึงคุณค่าของชีวิตและความสัมพันธ์ที่ดี การเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมกับความเจ็บป่วยและการสูญเสียจะช่วยให้เราสร้างสรรค์ชุมชนที่เข้มแข็งและยั่งยืนได้ในที่สุด เชิญชวนให้มาร่วมกันเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างสังคมให้น่าอยู่มากขึ้น ผ่านการทำงานจิตอาสาและการสนับสนุนซึ่งกันและกัน