ผู้เขียน: ปลาการ์ตูน

ค่ำคืนเดือนมืดตีสาม ต้นไม้ใบหญ้ามีเพียงสีเดียว เงียบสนิท เห็นแสงวิบ ๆ ลอดผ่านเงาไม้อยู่ไกล ๆ คนในหมู่บ้านที่ขับรถไปกรีดยางจะรู้ว่า ราตรี หญิงร่างเล็ก ผิวเข้ม ตาคม และใจกล้า กำลังกรีดยางในสวนติดป่าช้าห่างจากหมู่บ้านราวเจ็ดกิโลเมตร ราตรีเป็นชาวสวน เป็นเสาหลักของครอบครัว ดูแลแม่สูงอายุติดบ้านและลูกสองคน เธอจึงมีอาชีพเสริมขายของที่สหกรณ์หมู่บ้านช่วงค่ำ และแบ่งเวลาทำงานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ที่ได้รับเงินค่าป่วยการหนึ่งพันบาทต่อเดือน เธอทำงานหลากหลายด้วยความเชื่อว่าการขยันทำงานจะทำให้ครอบครัวจะมีฐานะทางเศรษฐกิจที่ดีขึ้น รวมแล้วต่อเดือนเธอมีรายได้ราวหนึ่งหมื่นสามพันบาท แต่ละเดือนราตรีมีค่าใช้จ่ายของครอบครัวราวหมื่นบาท หากเดือนไหนมีงานบุญ งานสังคม ค่าใช้จ่ายจะมากกว่านั้นเล็กน้อย หากราคายางพาราไม่ต่ำกว่า 61 บาทต่อกิโลกรัม เธอไม่จำเป็นต้องกังวลเรื่องรายได้และสามารถทำงาน อสม. ได้วันละ 4 -5 ชั่วโมง ราตรีมีหน้าที่ลงเยี่ยมบ้านตามพื้นที่ที่รับมองหมายมีการเก็บข้อมูลสุขภาพครัวเรือน บางเดือนจะลงพื้นที่กับเจ้าหน้าที่สถานีอนามัยเฝ้าระวังโรคติดต่อ ลงตรวจคัดกรองเบาหวาน ความดัน ตรวจสุขภาพ ลงส่งเสริมถ่ายทอดความรู้ด้านการป้องกันโรค การดูแลสิ่งแวดล้อมรอบบ้านสมาชิกชุมชนให้ถูกสุขบริบาลปลอดจากลูกน้ำยุงลาย หากถึงฤดูสุนัขติดสัด อสม. มีงานเพิ่มคือเฝ้าระวังโรคพิษสุนัขบ้าในหมู่บ้าน ในส่วนลึกแล้วราตรีรักงาน อสม. ด้วยเห็นว่าการทำงานจิตอาสาเป็นเหมือนแหล่งพลังหล่อเลี้ยงหัวใจให้ชุ่มชื่น เธอมีความรับผิดชอบ เข้าร่วมประชุมไม่เคยขาด และตรงเวลาเสมอ ปีนี้เธอจะเป็นตัวแทนของอนามัยประกวด อสม.ดีเด่น ประจำจังหวัด

เช้านี้บรรยากาศขมุกขมัวอบอ้าวเหมือนพายุฝนกำลังก่อตัว ข่าวเกษตรกรชาวสวนยางพบปัญหาราคายาง บางวันราคาผันผวนต่ำกว่าสี่สิบบาท ราตรีรู้สึกร้อนเหมือนน้ำหนักตัวหนักขึ้นมากหลังซื้อข้าวหนึ่งถุงที่ต้องจ่ายมาด้วยค่ายางเกือบสิบกิโล เวลายี่สิบสี่ชั่วโมงในแต่ละวันผ่านไปอย่างรวดเร็วเหมือนเงินในกระเป๋า เธอตื่นตีสองกรีดยางสิบห้าไร่ เก็บยาง และส่งขายเสร็จราวแปดโมงเช้า หลังจากพักสองชั่วโมงด้วยการดูแลแม่และลูกที่บ้าน ราตรีแบ่งเวลามารับงานดูแลผู้ป่วยติดเตียงในหมู่บ้านสองชั่วโมงในช่วงที่ผู้ดูแลหลักไม่อยู่บ้าน เพื่อเพิ่มรายได้ชั่วโมงละสามร้อยบาท ช่วงหลังเที่ยงเธอจะลงพื้นที่ทำงาน อสม. ตามที่ได้รับมอบหมาย และปิดท้ายด้วยงานช่วงเย็นเฝ้าร้านสหกรณ์จนถึงสองทุ่ม ความอ่อนล้าแต่ละวันเหมือนต้นหญ้าท่ามกลางแดดร้อนที่เฝ้ารอฝนหลงฤดู

เพื่อน อสม. แจ้งว่า อนามัยนัดประชุมประจำเดือน เนื่องจากครั้งล่าสุดมีการอบรมเพิ่มศักยภาพการเยี่ยมบ้านให้ อสม. แต่ราตรีไม่สามารถเข้าร่วมได้ เธอรู้สึกว่าตนเองจัดการงานไม่ดีพอ และในส่วนลึกเธอกังวลว่าเธออาจไม่เหมาะสมกับการเป็นตัวแทน อสม. ที่จะเข้าประกวดในปีนี้ แต่เธอก็เลือกที่จะเก็บงำความคิดและความรู้สึกไว้ เหมือนใบยางยามต้องสายลมร้อนเดือนเมษายนที่ทับถมหญ้าแห้งรอจุดไฟ ราตรียังทำงานหนักกว่าเดิมเนื่องจากต้องหารายได้ชดเชยจากรายได้ค่ายางเพื่อประคองให้ครอบครัวผ่านช่วงเศรษฐกิจย่ำแย่ เธอต้องกัดฟันตัดใจไม่เข้าร่วมประชุมประจำเดือนเป็นครั้งที่สอง ซึ่งนี่เป็นครั้งสุดท้ายที่เธอสามารถขาดประชุมได้ ราตรีเริ่มรู้สึกหดหู่ ขัดแย้ง และเกิดคำถามกับชีวิตว่า ควรจะออกจากงาน อสม. ดีไหม เธอคิดวนไป นอนไม่หลับ เครียด และรับรู้ว่าน้ำตามีรสเค็ม

วันใหม่ อากาศร้อนเดือนเมษายังไม่พ้นผ่าน ราตรีขับซาเล้งคันเก่าผ่าแดดไปร่วมประชุม อสม. ที่อนามัยตอนบ่ายโมง วันนี้ทางเจ้าหน้าที่อนามัยแจ้งว่า นอกเหนือจากประชุมปกติแล้ว ช่วงท้ายจะมีสมาชิกจากพรรคการเมืองหนึ่งขอรับฟังความคิดเห็นเกี่ยวกับการทำงาน อสม. เพื่อใช้เป็นข้อมูลพัฒนานโยบาย ราตรียอมงดรับจ้างช่วงบ่ายเพื่อเข้าร่วมประชุม ในที่ประชุมได้ประกาศว่า ในเดือนพฤษภาคมนี้ อสม. จะได้รับเงินค่าป่วยการในอัตราใหม่ 2,000 บาท และตกเบิกย้อนหลังตั้งแต่เดือนตุลาคม 2566 – เมษายน 2567 อีก 7,000 บาท รวม 9,000 บาท ข่าวดีที่เหมือนฝนหลงฤดูห่าใหญ่ช่วยไล่ลมร้อน

บ่ายสาม สมาชิกพรรคการเมืองกว่าสิบคน กับตัวแทน อสม. แต่ละหมู่บ้าน ร่วมกันประชุมเพื่อสำรวจและการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นถึงความต้องการของ อสม. ที่จะสนับสนุนให้การทำงานมีประสิทธิภาพมากขึ้น หลายปัญหาถูกนำเสนอ เช่น มีแอปพลิเคชั่นหลายตัวที่ อสม.ต้องใช้กรอกข้อมูล ชุดเครื่องมือไม่เพียงพอ เกณฑ์อายุของ อสม. เงินบำเหน็จ อสม.หลังจากปลดประจำการ เป็นต้น ในช่วงที่รอว่าใครจะเสนอความคิดใหม่ ราตรีกำมือตัวเองแน่น มีเหงื่อออก หัวใจเต้น ด้วยรู้สึกลังเลใจจะสื่อสารความคิดในใจดีมั้ย เธออยู่กับความกังวลรู้สึกเวลานานกว่าครึ่งค่อนวันก่อนจะค่อยยกมือขึ้น ก่อนสายน้ำของความอัดอั้นที่เอ่อล้นภายในใจระบายออก

หนูรักงาน อสม. รักงานดูแล เวลามีการประชุมหรือกิจกรรมพัฒนาทักษะความรู้ก็อยากที่จะเข้าร่วม แต่บางครั้งทำไม่ได้ เพราะต้องหาเงินไปรับจ้างหารายได้เพื่อดูแลครอบครัว ทุกครั้งที่ต้องขาดประชุม ไม่เข้าร่วมกิจกรรม อสม. ได้ตามนัด หนูเครียด กังวล และรู้สึกว่าตนเองขาดความรับผิดชอบ หนูไม่ได้อยากให้เป็นแบบนี้ หนูไม่มีทางเลือกคะ” เธอกล่าวด้วยน้ำเสียงสั่น ๆ แววตาที่มุ่งมั่นและอ่อนโยนของความเป็นแม่ ก่อนจะถามในที่ประชุมว่า “อสม. ยกระดับเป็นอาชีพได้ไหมคะ อสม. มีเงินเดือนแน่นอนเหมือนอาชีพอื่นที่สามารถดูแลครอบครัวได้ไหมคะ

บรรยากาศห้องประชุมตกอยู่ในความเงียบในช่วงหนึ่งก่อนจะกลายเป็นความตื่นเต้นและร้อนแรงจากเสียงสนับสนุนของ อสม. คนอื่น ๆ ที่มีปัญหาเดียวกัน ผู้เข้าร่วมได้แลกเปลี่ยนเพิ่มประเด็นที่ไม่ใช่แค่ความมีประสิทธิภาพ แต่กำลังคุยกันถึงคุณค่าของ อสม. มาตรฐานอาชีพ หัวใจของงาน อสม. คือจิตอาสา หรือความเป็นธรรมของแรงงาน

คืนนั้น ราตรีขับซาเล้งคันเดิมกลับบ้านหลังจากเสร็จงานจากการรับจ้างเฝ้าร้านสหกรณ์ รถผ่านความมืดลัดเลาะไปตามถนนย่อยเข้าหมู่บ้าน ราตรีรับรู้ได้ถึงไอร้อนจากถนน รับรู้ได้ถึงหัวใจอุ่นที่เต้นแรงยามนึกถึงบรรยากาศช่วงบ่ายที่สถานีอนามัย ตรงทางเลี้ยวเข้าบ้าน เธอจอดรถมองเห็นต้นยางเริ่มแตกใบอ่อนสีเดียวกับในคืนเดือนมืด เห็นดาวบนท้องฟ้าเป็นฉากหลัง